دیابت ممکن است به قسمت های مختلف چشم آسیب برساند. آسیب به قرنیه بخصوص تاخیر در ترمیم اپیتلیوم (پوشش سطح قرنیه)، ایجاد انواع گلوکوم( آب سیاه)، رسوب مواد خاصی در بافت عنبیه و در نتیجه ممانعت از اتساع کامل مردمک، ایجاد عروق جدید در بافت های مختلف مثل عنبیه، زاویه چشم و شبکیه و در نتیجه افزایش فشار داخل کره چشم، ایجاد آب مروارید، پیر چشمی زودرس، فلج اعصاب و عضلات خارج کره چشمی و مهم تر از همه گرفتاری شبکیه ( رتینوپاتی) از مهمترین عوارض چشمی دیابت می با شند.

کنترل دقیق و مرتب و طولانی مدت قند خون می تواند از بروز این عوارض جلوگیری کرده ویا حداقل زمان بروز عوارض را به تأخیر اندزد. به محض تشخیص دیابت بایستی تحت معاینه کامل چشم پزشکی قرار بگیرید و حداقل هر ۶ ماه یک بار معاینه مجدد شوید.

تغییرات عدسى در افراد دیابتی

کاتاراکت دیابتى حقیقی (نادر)

کاتاراکت دیابتى حقیقی نادر است. جوانان دیابتیک گاه طى چند هفته دچار کاتاراکت دوطرفه مى‌شوند.

کاتاراکت سنی در دیابتى‌ها (شایع )

کاتاراکت سنی در دیابتى‌ها شایع تر است.  کاتاراکت پیرى در دیابتى‌ها زودتر ایجاد شده و شیوع آن نسبت به هم سن و سالها بیشتر است.

تغییرات ناگهانى قدرت انکسارى عدسی

در مواقعى که قند خون تحت کنترل نیست، تغییرات قند خون قدرت انکسارى عدسى را به میزان ۲-۵ دیوپتر (نزدیک‌بینى یا دوربینی) تغییر مى‌دهد (به‌علت تغییر آب عدسی)‌ . این حالت در حضور کنترل خوب قند خون رخ نمى‌دهد.

پیرچشمی زودرس

از دست دادن زودرس قدرت تطابق عدسی و در نتیجه پیرچشمی زودرس

تغییرات عنبیه در افراد دیابتی

کاهش اتساع مردمک ناشى از ارتشاح گلیکوژن در اپى‌تلیوم وعضلات عنبیه

کاهش پاسخ مردمک به‌علت نوروپاتى اتونوم دیابتی

به علت ایسکمی (کاهش خونرسانی)، عروق جدید در سطح قدامى عنبیه ظاهر مى‌شود که مى‌تواند باعث هایفماى (خونریزی) خودبه‌خودی، سینشى ( چسبندگی) قدامى محیطی، انسداد خروج زلالیه و گلوکوم (آب سیاه) ثانویه شود.

فلج عضلات خارجى چشم در افراد دیابتی

این حالت که از انفارکتوس اعصاب جمجمه ای مربوط به حرکت چشم ناشى مى‌شود با دوبینى ناگهانى و در فلج زوج سه با دوبینی، پتوز و احتمالاً درد ناگهانى تظاهر مى‌کند. برخلاف فلج زوج سه ناشى از کومپرشن (فشار روی)عصب (آنوریسم شریان رابط خلفی)، رفلکس مردمک به نورمعمولاً سالم مى‌ماند. بهبود حرکت چشم معمولاً طى سه ماه آغاز مى‌شود و معمولاً کامل است. عصب زوج شش نیز ممکن است فلج شود.

رتینوپاتی دیابتی یا گرفتاری شبکیه در بیماران دیابتی

رتینوپاتی دیابتی یکی ازعلل نابینائی اکتسابی در افراد زیر ۶۵ سال است. تعداد عمده ای از این موارد نابینائی، با معاینات و درمان به موقع توسط چشم پزشکان قابل پیشگیری است. متأسفانه، بیمارانی که به موقع برای ارزیابی و درمان مراجعه نکنند و یا بهر دلیلی تحت درمان مناسب چشم پزشکی قرار نگیرند، بیشتر در معرض خطر کوری هستند.

رتینوپاتی دیابتی زمینه ای

رتینوپاتی دیابتی زمینه ای؛ در هر زمانی پس از شروع دیابت ممکن است مشاهده شود. عموما، این مرحله “اولین پله” در بروز رتینوپاتی است و کمتر مورد توجه قرار می گیرد. این حالت معمولا از نظر بینائی بدون علامت است. یافته های شبکیه ای شامل: خون ریزی های نقطه ای و لکه ای(خونریزی های ظریف در پرده شبکیه چشم)، میکروآنوریسم( اتساع مویرگها) و اگزودا (رسوبات داخل شبکیه ناشی از نشت عروق) است. بروز این حالت در دیابت نوع یک (دیابت جوانان)، به ندرت قبل از گذشت ۳ الی ۴ سال از شروع دیابت مشاهده می شود. در دیابت نوع دو(دیابت بالغین)، رتینوپاتی دیابتی زمینه ای ممکن است در زمان تشخیص بیماری وجود داشته باشد. لذا پزشکان عمومی، متخصصین داخلی و غدد بایستی بیماران دیابتی را به محض تشخیص برای ارزیابی عوارض چشمی ارجاع دهند. در رتینوپاتی دیابتی زمینه ای، عموماََ درمان با اشعه لیزر توصیه نمی شود. یک مورد استثناء، نوع پیشرفته رتیتوپاتی دیابتی زمینه ای است که به آن” رتیتوپاتی دیابتی پره-پرولیفراتیو” می گویند. برای این مرحله بخصوص اگر چشم مقابل عوارض دیابتی داشته باشد، ممکن است درمان با اشعه لیزر را پیشنهاد شود.

ورم لکه زرد شبکیه با اهمیت بالینی

ورم (ادم) لکه زرد شبکیه (ماکولا) با اهمیت کلینیکی، به تورم ماکولا ناشی از نشت مویرگها و میکروآنوریسم اطلاق می شود. این حالت ممکن است توأم با کاهش یا اختلال دید باشد یا نباشد. در این شرایط ، چشم پزشکان معیارهای دقیقی برای تعیین نیاز به لیزر موضی دارند. بیماران مبتلا به ورم لکه زرد شبکیه با اهمیت کلینیکی بایستی تحت درمان لیزرتراپی (فوتوکوآگولیشن) موضعی قرار گیرند.به این منظور باید ابتدا عکس رنگی از عروق شبکیه ( آنژیوگرافی) گرفته شده و بر اساس راهنمائی عکس، عروق نشت کننده سوزانده و بسته شوند. چشم پزشک ناحیه ماکولا رابه شکل مشبک و یا مستقیماً میکروآنوریسم را لیزر می کند و مرکز ماکولا که “فووآ” نامیده می شود باید لیزر نشود زیرا اگر لیزر شود،  دید مرکزی یعنی تیزبینی از بین می رود.

خطر کاهش بینائی در بیش از ۵۰% در بیمارانی که تحت درمان لیزرتراپی (فوتوکوآگولیشن) موضعی قرار می گیرد، کم می شود. حتی در بیمارنی که ینائی ۲۰/۲۰ دارند و معیارهای نیاز به درمان را دارند، برای پیشگیری از کاهش بینائی در آینده، بایستی تحت درمان لیزرتراپی (فوتوکوآگولیشن) موضعی قرار گیرند.ذکر این نکته حائز اهمیت است که لیزر نمی تواند بینائی راافزایش دهد؛ اما هدف از لیزر تراپی جلوگیری از کاهش بیشتر دید است. بسیاری از یبیماران مبتلا به ورم لکه زرد شبکیه با اهمیت کلینیکی بایستی طی سه تا چهار جلسه مختلف و به فواصل دو تا چهار ماه تحت درمان لیزرتراپی (فوتوکوآگولیشن) موضعی قرار گیرند تا تورم ماکولا برطرف شود.

رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو

رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو(رویش بافت همبندی عروقی در شبکیه) بیشترین خطر احتمال از دست رفتن بینائی را دارد. مشخصه آن؛ ایجاد عروق غیر طبیعی جدید در محل و یا در نزدیکی سر عصب بینائی و خونریزی داخل زجاجیه و جلوی پرده شبکیه است. رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو معمولا در چشم هائی که مبتلا به رتینوپاتی دیابتی  پیشرفته هستند، ایجاد می شود و ناشی از نرسیدن اکسیژن به شبکیه است. از نظر تئوری؛ “فاکتور رشد عروق جدید” مثل یک هورمون موضعی عمل کرده و باعث رویش عروق جدید می شود .

متأسفانه؛ عروق جدیدغیرطبیعی بوده و تمایل به پاره شدن و خونریزی داخل زجاجیه ای دارند.علاوه بر کاهش ناگهانی دید، این وضعیت باعث بروز عوارض عوارض ماندگارتری نظیرپارگی کششی شبکیه و گلوکومای ناشی از عروق جدید (آب سیاه) می شود.

به محض تشخیص، بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو بایستی تحت درمان لیزر درمانی منتشر در ناحیه محیطی شبکیه قرار گیرند. این درمان همچنین “لیزردرمانی تمام شبکیه” نامیده می شود. با تحلیل و پسروی عروق جدید شبکیه، خطر از دست رفتن دید به میزان قابل توجهی کاهش می یابد. لیزر درمانی منتشر به صورت سرپائی و یا در مطب انجام می شود. بعضی از بیماران در موقع لیزردرمانی احساس ناراحتی کمی دارند که می توان با تزریق بی حسی ناراحتی را کاهش داد. هر جلسه لیزر معمولا ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می کشد. لیزردرمانی کامل به حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ عدد اسپات و ۳ تا ۴ جلسه نیاز دارد.

دربعضی از بیماران مبتلا به رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو، خونریزی زجاجیه از لیزردرمانی ممانعت می کند؛ چون خون مسیر لیزر را سد می کند. اگر طی چند هفته تا چند روز خونریزی زجاجیه جذب نشود، جراحی ویترکتومی (خارج کردن زجاجیه) انجام شده و سپس لیزردرمانی؛ چه در موقع عمل و چه بعد از آن انجام می شود. بیمارانی که دچار پارگی کششی پرده چشم شده اند، بایستی جراحی شوند.