جسم مژگانی  Cilliary body چیست؟.

جسم مژگانی (ciliary body) بخش ضخیم لایه میانی (لایهٔ عروقی) چشم است که حد فاصل مشیمیه و عنبیه است.جسم مژگانی از ماهیچه مژگانی و زوائد مژگانی تشکیل شده‌است. جسم مژگانى (Ciliary Body) عضوى است با مقطع مثلثى که از یک ناحیه قدامى چین‌دار (Pars Plicata) و یک ناحیه خلفى مسطح (Pars Plana تشکیل شده است.

مویرگ‌هاى آن برخلاف عنبیه داراى منافذ هستند لذا فلورسئین وریدى از آنها نشت مى‌کند. لایه بى‌رنگ داخلى اپى‌تلیوم سیلیارى ادامه لایه شبکیه عصبى و لایه رنگى خارجى آن ادامه لایه شبکیه عصبى و لایه رنگى خارجى آن ادامه لایه پیگمانته شبکیه است. زوائد مژگانى (پارس پلیکا) مسئول ترشح زلالیه است. جسم مژگانى حاوى عضلات طولى (تغییردهنده اندازهٔ سوراخ‌هاى شبکیه ترابکولار) عضلات حلقوى (مسئول عمل تطابق) و عضلات شعاعى است. عروق و اعصاب جسم مژگانى مشابه عنبیه است.

سطح پشتی جسم مژگانی دارای فرورفتگی و برآمدگی‌های متناوب و منظمی است. از عمق فرورفتگی‌ها، رشته‌هایی به نام رباط آویزان‌کننده خارج شده، به عدسی می‌چسبد. سر دیگر این رشته‌ها به عضلات مژگانی چسبیده است. انقباض عضلات مژگانی باعث تغییر تحدب عدسی و تطابق می‌شود. این عضلات توسط اعصاب پراسمپاتیک زوج سوم، عصب‌دهی می‌شوند. در امتداد جسم مژگانی، عنبیه به شکل صفحه مدوری جلوی عدسی قرار گرفته و با تغییر قطر مردمک، میزان عبور نور به کره چشم را تنظیم می‌کند. در ضخامت عنبیه، دو دسته ماهیچه به شکل حلقوی (تنگ‌کننده) و شعاعی (گشادکننده) قرار گرفته‌اند.

گلوکوم یا آب سیاه چیست؟.

 گلوکوم یا آب سیاه بیماری است که به عصب بینایی چشم آسیب می زند. گلوکوم یا آب سیاه یکی از بیماری های چشم است که ممکن است منجر به از دست دادن بینایی گردد. این بیماری زمانی اتفاق می افتد که مایع زلالیه در اتاقک قدامی چشم تجمع می یابد. این مایع اضافی فشار داخل چشم را بالا برده و به عصب بینایی آسیب می رساند.

مایع زلالیه مسئول تغذیه و سالم نگه داشتن چشم است. این مایع پس از ترشح و گردش در داخل کره چشم، از طریق زاویه چشم و مجاری خارج کننده، که در قسمت جلوی چشم (محل تلاقی قرنیه و عنبیه) قرار دارند، تخلیه می شود. در افراد مبتلا به گلوکوم ، محل زه کشی در چشم مسدود شده و مایع داخل چشم نمی تواند از چشم خارج شود. بنابراین، مرتبا مایع تولید شده تجمع یافته و باعث می شود فشار داخل کره چشم افزایش یابد.

گلوکوم یکی از علل کوری در افراد بالای ۶۰ سال است. نکته حائز اهمیت این است که کوری ناشی از گلوکوم با تشخیص و درمان زودرس بیماری، قابل پیشگیری است.

فیلم گلوکوم یا آب سیاه چیست؟ What is Glaucoma

فیلم مروری کلی بر بیماری گلوکوم یا آب سیاه Glaucoma introducing video

چگونه افزایش فشار به چشم شما صدمه می زند؟.  

افزایش فشارباعث تخریب سلولهای عصبی در چشم شده که منجر به از دست دادن بینایی می شود. در ابتدا ، ممکن است فقط بینایی نقاطی در قسمت های محیطی یا اطراف و جوانب میدان بینایی مختل شود. اگر بیماری گلوکوم درمان نشود، دید مرکزی شما نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. از دست دادن بینایی ناشی از گلوکوم دائمی و غیر قابل بازگشت است.

  چشم شما دائما مایع زلالیه تولید می کند. همزمان با ترشح مایع زلالیه جدید به داخل چشم، به همان میزان باید مایع از چشم خارج شود. این مایع از ناحیه ای به نام زاویه چشم خارج می شود. این شرایط ایجاد فشاری متعادل در داخل کره چشم می کند (فشار داخل کره IOP). اما اگر زاویه تخلیه کننده مایع بخوبی کار نکند، مایع در داخل کره چشم تجمع می یابد. در نتیجه فشار داخل کره چشم افزایش یافته و باعث آسیب عصب بینایی می شود.

فیلم نحوه جریان مایع داخل چشم و مکانیسم ایجاد آب سیاه Fluid circulation in the eye and Cause of Glaucoma video

عصب بینایی از بیش از یک میلیون رشته نازک تشکیل شده است. عصب بینایی مثل سیم افشان برق از رشته های زیاد تشکیل شده است. اگر این رشته ها از بین بروند، نقاط کوری در میدان بینایی ظاهر می شود. تا زمانی که قسمت اعظم این رشته ها از بین نروند، شما قادر به احساس این مشکل نخواهید بود. اگر همه این رشته ها از بین بروند، کور خواهید شد.

فیلم علل گلوکوم Cause of Glaucoma video

چه کسانی مستعد گلوکوم یا آب سیاه هستند؟.

بعضی از افراد در خطر بیشتری برای ابتلا به آب سیاه یا گلوکوم هستند.عوامل خطرساز برای گلوکوم عبارتند از:

• سن بالای ۴۰ سال
• نژاد سیاه، آفریقایی، آسیایی، اسپانیایی
• سابقه خانوادگی گلوکوم
• فشار چشم بالا
• دیابت یا مرض قند
• فشار خون بالا
• میگرن
• نزدیک بینی یا دوربینی
• ضربه به چشم
• استفاده طولانی مدت از داروهای استیروئیدی (کورتون)
• افرادی که ضخامت مرکزی قرنیه نازک دارند
• افرادی که عصب بینایی کوچک دارند

در باره احتمال ابتلا به آب سیاه با چشم پزشکتان مشورت کنید. افرادی که بیشتر از یک عامل خطر ساز بالا را داشته باشند، در خطر بیشتری برای ابتلاء به آب سیاه هستند.

فیلم رسیک فاکتورهای گلوکوم یا آب سیاه Glaucoma Risk Factor video

 انواع گلوکوم یا آب سیاه.

دو نوع عمده گلوکوم وجود دارد: گلوکوم اولیه زاویه باز و گلوکوم با زاویه بسته (گلوکوم با زاویه تنگ یا باریک).

گلوکوم اولیه زاویه باز.

این نوع شایعترین نوع آب سیاه است. شروع آن تدریجی است و دلیل آن عدم تخلیه روان مایع داخل چشم است. در نتیجه، فشار داخل چشم افزایش یافته و آسیب عصب بینایی شروع می شود. این نوع آب سیاه بدون درد است و در اوایل هیچ گونه تغییری در بینایی ایجاد نمی کند.

در بعضی افراد عصب بینایی نسبت به فشار نرمال چشم حساس است. معنی آن این است که نسبت به افراد نرمال در معرض خطر بالاتری قرار دارند. معاینه منظم چشم پزشکی برای یافتن علائم ابتدایی صدمه به عصب بینایی اهمیت دارد

گلوکوم زاویه باز Open angle glaucoma

 فیلم گلوکوم با زاویه باز Open Angle Glaucoma video

گلوکوم با زاویه بسته

گلوکوم با زاویه بسته،  گلوکوم با زاویه تنگ یا گلوکوم با زاویه باریک نیز نامیده می شود. این نوع آب سیاه زمانی ایجاد می شود که عنبیه چشم در مجاورت بسیار نزدیک با ساختمان های تخلیه کننده مایع از زاویه چشم باشد. در این افراد عنبیه می تواند زاویه تخلیه کننده مایع از چشم را مسدود کند. این نوع گلوکوم می تواند به دو شکل بروز کند:

۱- گلوکوم حاد زاویه بسته

گلوکوم با زاویه بسته ممکن است به صورت ناگهانی و حاد ایجاد شود که به آن گلوکوم حاد زاویه بسته میگوئیم. برای درک این موضوع می توانید تجسم کنید که تکه کاغذی شناور در کف آب سر خورده و تدریجا سوراخ خروجی سینک دستشویی را ببندد. وقتی که زاویه چشم که مسئول تخلیه مایع داخل چشمی است، به طور کامل مسدود شود، فشار چشم به سرعت بالا می رود که آنرا حمله حاد آب سیاه می گوئیم. این وضعیت، اورژانس واقعی چشم پزشکی است و باید بلافاصله به چشم پزشکتان مراجعه کنید؛ در غیر اینصورت ممکن است کور شوید.

علائم حمله حاد گلوکوم عبارتند از: تاری ناگهانی دید، درد و قرمزی چشم ها، سردرد، تهوع، استفراغ و دید رنگین کمانی اطراف چراغ ها.

۲- گلوکوم مزمن زاویه بسته

نوع دیگر گلوکوم، گلوکوم مزمن زاویه بسته است. در بسیاری از افراد گلوکوم زاویه بسته تدریجا ایجاد می شود که آن را گلوکوم مزمن زاویه بسته می گوئیم. در ابتدا این بیماری علامتی ندارد؛ لذا بیمار تا زمانی که دچار حمله حاد گلوکوم یا آسیب شدید بینایی شود، از وجود آن مطلع نیست. اگر فرد مبتلا به آب سیاه زاویه بسته بلافاصله تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است کور شود.

فیلم گلوکوم با زاویه بسته یا تنگ Closed or Narrow Angle Glaucoma video

گلوکوم ثانویه

گاهی مواقع گلوکوم به دنبال بعضی از بیماریهای چشمی یا عمومی یا مصرف داروها ایجاد می شود که به آن گلوکوم ثانویه می گوئیم. گلوکوم ثانویه ممکن است از نوع زاویه باز یا از نوع زاویه بسته باشد. نوع باز آن انواع مختلفی دارد. مثلاََ به علت مصرف کورتیکواستیروئید (کورتون) و یا ضربه های چشمی که باعث آسیب زاویه می شوند و یا به علت آزاد شدن رنگدانه ملانین در داخل چشم (گلوکوم پیگمانتر) و یا مواد ناشی از پوسته ریزی (سندرم سودواکسفولیشن) ایجاد می شود. نوع ثانوی گلوکوم زاویه بسته به علت التهاب داخل چشمی و چسبیدن محیط عنبیه به قرنیه ایجاد می شود.

فیلم گلوکوم ناشی از پوسته ریزی Pseudoexfollative Glaucoma video

این نوع گلوکوم در شیرخوران و اطفال دیده می شود و معمولا قبل از سن یک سالگی تشخیص داده می شود. این نوع گلوکوم نادر است و معمولا ارثی و ناشی از اختلالات تکاملی زاویه چشم است. درمان این نوع گلوکوم معمولا جراحی است.

مادرزادی congenital glaucoma

علائم گلوکوم چه هستند؟.

علائم گلوکوم اولیه زاویه باز

اکثر افراد مبتلا به این نوع گلوکوم هیچگونه علائمی ندارد. شما ممکن است تا مراحل انتهایی بیماری متوجه از دست دادن بیناییتان نشوید. نیمی از افراد مبتلا به گلوکوم از بیماری خود آگاه نیستد و زمانیکه متوجه از دست دادن بینایی می شوند ، دچار آسیب شدید چشم شده اند.

از آنجایی که این بیماری بدون سر و صدا بینایی فرد را از بین می برد، به آن “دزد خاموش بینایی” می گویند. با معاینات منظم چشم پزشکی شما از وجود این بیماری مطلع خواهید شد. چشم پزشک فواصل زمانی معاینات را به شما خواهد گفت.

از بین رفتن میدان بینایی در گلوکوم glaucoma symptom

علائم گلوم حاد زاویه بسته

افرادیکه در معرض خطر ابتلا به گلوکوم زاویه بسته هستند، معمولا قبل از حمله هیچ علامتی ندارند. بعضی علائم اولیه حمله گلوکوم شامل تاری بینایی، هاله بینی اطراف نورها، سردرد خفیف یا چشم درد است. این افراد باید در اولین فرصت ممکن ویزیت چشم پزشکی شوند. علائم حمله حاد گلوکوم به شرح زیر است:

1. درد شدید چشم یا پیشانی
2. قرمزی چشم
3. کاهش یا تاری دید
4. دیدن رنگین کمان یا هاینه اطراف نورها
5. سردرد
6. تهوع
7. استفراغ

علائم گلوکوم با فشار طبیعی

در بیماران مبتلا به گلوکوم با فشار نرمال، فشار چشم در محدوده طبیعی است؛ اما علاتمی مثل پیدایش نقاط کور در میدان بینایی و آسیب عصب ینایی که دال برگلوکوم است، دارند.

افراد مشکوک به گلوکوم

بعضی افراد علایمی دال بر آسیب ناشی از گلوکوم ندارند، اما فشار چشم بالا دارد (فشار داخل چشمی بالا). در بعضی افراد هم تغییرات عصب بینایی یا میدان بینایی مشابه آنچه که در بیماران گلوکومی دیده می شود، وجود دارد. این افراد همه علائم گلوکوم را ندارند.  این افراد مشکوک به گلوکوم هستند و شانس بالای ابتلا به آب سیاه دارند و باید تحت نظر چشم پزشک باشند.

فیلم فشار داخل چشم بالا Ocular Hypertension video

 چگونه می توانیم بدانیم که مبتلا به گلوکوم یا آب سیاه هستیم؟.

تنها راه تشخیص آب سیاه یا گلوکوم معانیه توسط چشم پزشک است. تست های غربالگری که فقط فشار چشم را اندازه گیری می کند، برای تشخیص گلوکوم کافی نیست.

در طی معاینه گلوکوم چشم پزشک کارهای زیر را انجام می دهد:

1. اندازه گیری فشار داخل کره چشم
2. معاینه زاویه چشم که محل تخلیه مایع داخل چشم است
3. معاینه عصب بینایی از نظر میزان صدمه
4. اندازه گیری میدان بینایی و دید مرکز بینایی
5. گرفتن عکس از عصب بینایی یا تصویر برداری کامپیوتری عصب بینایی
6. اندازه گیری ضخامت مرکز قرنیه

شما تا زمانیکه متوجه از دست رفتن بینائیتان نشوید، نمی دانید که مبتلا به گلوکوم ، شده اید. از آنجا که گلوکوم علائمی غیر از از دست دادن بینایی ندارد، مهم است که به طور منظم توسط چشم پزشک معاینه کامل چشم شوید.

متخصص چشم، پزشکی است که برای ارائه مراقبت از چشم ها ، از جمله تشخیص و درمان گلوکوم آموزش دیده است. چشم پزشک می تواند فشار چشم شما را اندازه گیری کند و اقدام به بررسی عصب بینایی و ارزیابی میدان بینایی مرکزی و محیطی شما نماید. تشخیص زودرس و درمان گلوکوم می تواند از صدمه به سلولهای عصبی چشم و کوری تدریجی جلوگیری کند.

فیلم مروری بر تست های تشخیصی گلوکوم یا آب سیاه Glaucoma Diagnostic Tests Video

آسیب عصب بینایی در بیماری آب سیاه ِا گلوکوم Optic Nerve Damage in Glaucoma

تغییرات غصب بینایی در بیماری گلوکوم یا آب سیاه Glaucoma Visual field Change

 هر چند وقت یکبار باید چشم ها معاینه شوند؟.

بطور کلی توصیه می شود که در سن ۳۹ سالگی معاینه کامل چشم شوید. پس از آن ، هر ۲ تا ۴ سال یکبار معاینه چشم شوید. بعد از سن ۶۴ ، هر ۱ تا ۲ سال معاینه شوید.

روش های درمانی گلوکوم یا آب سیاه چیست؟.

گلوکوم را می توان با قطره های چشمی ، قرص ، جراحی لیزری ، عمل های جراحی و یا ترکیبی از این روش ها درمان کرد. . هدف از درمان این است که با پایین آوردن فشار چشم، از آسیب بیشتر عصب بینایی و از دست رفتن دید جلوگیری کنیم.

آسیب ناشی از آب سیاه دائمی و غیرقابل برگشت است. برای درمان آب سیاه ممکن است چشم پزشک از یک یا ترکیبی از چند تا از روشهای زیر را استفاده کند.

فیلم مرور کلی بر درمانهای بیماری آب سیاه یا گلوکوم Glaucoma treatment Overview video

درمان دارویی گلوکوم یا آب سیاه

آب سیاه معمولا با قطره های چشمی کنترل می شود. با مصرف روزانه این قطره ها، فشار چشم پایین می آید. بعضی از این قطره ها تولید مایع زلالیه را کم می کنند. بعضی دیگر نیز خروج مایع زلالیه از چشم را تسهیل می کنند.

داروهای آب سیاه می توانند به حفظ بینایی شما کمک کنند؛ اما در عین حال ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. این عوارض شامل:

1. سوزش و خارش چشم ها
2. قرمزی چشم ها یا پوست اطراف چشم
3. تغییرات نبض یا ضربان قلب
4. تغییر در میزان انرژی بدن
5. تغییر در تنفس (بخصوص اگر زمینه آسم یا مشکلات تنفسی داشته باشید)
6. خشکی دهان
7. تاری دید
8. رشد زیاد مژه ها
9. تغییرات رنگ چشم، رنگ پوست اطراف چشم ها و ظاهر پلک ها

همه داروها ممکن است عوارض داشته باشند. مصرف بعضی از داروها با دارهای دیگر ممکن است تداخل دارویی ایجاد کند. حائز اهمیت است که لیستی از داروهایی را که به صورت منظم استفاده می کنید، به چشم پزشکتان بدهید. اگر فکر می کنید که دچارعوارض جانبی ناشی از مصرف داروهای گلوکوم شده اید، چشم پزشکتان را در جریان بگذارید.

هرگز بدون اجازه چشم پزشکتان داروی آب سیاهتان را تغییر ندهید یا آنرا قطع نکنید. اگر داروهایتان تمام شد، درمورد تمدید آن چشم پزشکتان را در جریان بگذارید.

فیلم نحوه درست استفاده از قطره های چشمی در بیماری آب سیاه یا گلوکوم Glaucoma Drops Video

جراحی های لیزری آب سیاه یا گلوکوم

برای درمان گلوکوم دو نوع درمان با لیزر وجود دارد. این عمل ها به تخلیه مایع زلالیه از چشم کمک می کنند. این عمل ها معمولا در مطب چشم پزشک یا در کلنیک های سرپایی انجام می شود.

ترابکولوپلاستی (بازسازی شبکه ترابکولار زاویه چشم)

این جراحی لیزری در افرادی که دچار گلوکوم زاویه باز هستند، انجام می شود. جراح چشم با استفاده از لیزر، عملکرد زاویه تخلیه کننده مایع از چشم را بهبود می بخشد. به این ترتیب خروج مایع از چشم تسهیل شده و فشار چشم کاهش می یابد.

.فیلم بازسازی ساختمان زاویه چشم با تکنیک لیزر ترابکولوپلاستی در بیمار گلوکوم یا آب سیاه Laser Trabeculoplasty video.

ایریدوتومی (ایجاد سوراخ در محیط عنبیه)

در افراد با تنگی زاویه اتاقک قدامی چشم و یا بیماران مبتلا به آب‌سیاه زاویه بسته با استفاده از لیزر یاگ سوراخ بسیار کوچکی در محیط عنبیه ایجاد می‌شود که به آن ایریدوتومی محیطی (Peripheral Iridotomy) گفته می‌شود. این عمل لیزری در افراد با گلوکوم با زاویه بسته انجام می شود. چشم پزشک با استفاده از لیزر سوراخ کوچکی در محیط عنبیه ایجاد می کند. این سوراخ به حرکت مایع به سمت زاویه چشم کمک می کند. ایریدوتومی با لیزر در درمان گلوکوم با زاویه بسته اهمیت خاصی دارد. این نوع لیزر باعث حذف بخشی از بافت عنبیه می‌شود.  به‌این‌ترتیب یک راه فرعی بین اتاقک خلفی و قدامی چشم باز می‌شود که اجازه خروج راحت‌تر مایع زلالیه و باز شدن نسبی زاویه و کاهش فشار چشم را می‌دهد.

فیلم سوراخ کردن محیط عنبیه برای درمان گلوکوم زاویه بسته YAG Laser Iridotomy for Closed or Narrow Angle Glaucoma video

 عملهای جراحی برای درمان آب سیاه یا گلوکوم

بعضی از عمل های جراحی آب سیاه در اتاق عمل انجام می شوند. در این عملها، کانال جدیدی برای خروج مایع زلالیه از چشم ایجاد می شود.

جراحی ترابکولکتومی در درمان گلوکوم

در این عمل جراح چشم در ناحیه لیمبوس یعنی در محل زاویه چشم و همان جائیکه ساختمان های تخلیه کننده مایع زلالیه  وجود دارند، سوراخ ظریفی در صلبیه چشم (سفیدی چشم) ایجاد می کند. پس از باز کردن ملتحمه، ابتدا لایه ای نازک از صلبیه آماده و بلند می شود. سپس سوراخ ظریفی در ضخامت صلبیه ایجاد می شود. لایه صلبیه مجددا در محل خود بخیه می شود. در پایان کار ملتحمه با ظرافت در محل اولیه خود بخیه می شود. با این عمل مایع زلالیه تدریجاٌ از اتاقک قدامی چشم به بافت زیر ملتحمه در ناحیه زیر پلک فوقانی هدایت شده و فشار چشم پایین می آید.

فیلم عمل جراحی آب سیاه یا عمل ترابکولکتومی Trabeculectomy Surgery video

 عمل جراحی گلوکوم با دستگاهای تخلیه کننده

ممکن است چشم پزشک لوله تخلیه کننده ظریفی برای تخلیه مایع در چشم شما کار بگذارد. یک طرف این لوله در اتاقک قدامی چشم قرار می گیرید و طرف دیگر آن به مخزنی وصل است. این مخزن در زیر ملتحمه در قسمت های عقب تر روی صلبیه کارگذاشته می شود. مایع از طریق این لوله به داخل مخزن هدایت می شود. مایع از این مخزن تدریجا نشت کرده و بداخل فضای زیر ملتحمه تخلیه می شود.  با جریان تدریجی مایع از اتاقک قدامی به داخل مخزن فشار چشم در حد متعادل کنترل می شود. مایع مخزن تدریجا توسط بافت های اطراف جذب می شود.

فیلم عمل جراحی گلوکوم با کارگذاری شانت یا دریچه Glaucoma Valve Surgery

عمل جراحی گلوکوم با کارگذاری ایمپلنت کلاژن

در این روش پس از انجام عمل جراحی ترابکولکتومی که در بالا شرح داده شد، برای جلوگیری از بسته شدن سوراخ صلبیه، که در عمل جراحی آب سیاه یعنی عمل ترابکولکتومی انجام می شود، مانعی ( ایمپلنت) از جنس کلاژن زیر لایه (فلپ) صلبیه گذاشته می شود. سایر مراحل عمل همان عمل جراحی ترابکولکتومی است.

فیلم عمل گلوکوم با کارگذاری ایمپلنت کلاژن Collagen Implant Glaucoma Surgery

وظیفه بیمار در درمان گلوکوم یا آب سیاه

موفقیت درمان آب سیاه بستگی به تلاش گروهی بین شما و چشم پزشکتان دارد. چشم پزشکتان داروهای شما را تجویز می کند . این وظیفه شماست که دستورات پزشکتان را اجرا و قطره های چشمی را مصرف کنید.

زمانیکه داروهای آب سیاه را مصرف می کنید، لازم است چشم پزشک در فواصل زمانی منظم شما را ویزیت کند. معمولا هر ۳ تا ۶ ماه یکبار ویزیت چشم پزشکی لازم است. به هر حال بسته به نیاز های درمانی شما، این برنامه قابل تغییر است.

اگر هر گونه ابهامی و سوالی در مورد شرایط چشم و داروهایتان داشتید، با چشم پزشکتان تماس بگیرید.