توکسوپلاسموز چشمی Ocular toxoplasmosis
توکسوپلاسموز یک عفونت مشترک بین انسان و حیوان در جهان است. عامل بیماری یک انگل داخل سلولی بنام توکسوپلاسما گندی است . میزبان طبیعی آن گربه های اهلی و وحشی می باشند. منابع عفونت در انسان عبارتند از: اووسیتهاى موجود در خاک یا گرد و غبار، برادىزوئیت (اشکال انکیسته انگل) موجود در گوشت یا تاکىزوئیت (شکل پرولیفراتیو یا تکثیری) منتقله از طریق جفت به جنین.
در شکل مادرزادی عامل بیماری از طریق جفت از مادر به جنین منتقل میشود.عفونت اکتسابی در اثر خوردن تخم های انگلی است که گربه دفع میکند و یا از طریق خوردن گوشت آلوده صورت میگیرد. بیماری از فردی به فرد دیگر نمیتواند منتقل شود مگر از مادر به جنین ودر موارد بسیار استثنائی از طریق انتقال خون و یا پیوند اعضا. پس به همسر ویا فرزند منتقل نمی شود.
توکسوپلاسموزیس چشمی معمولا مادر زادی است. ممکن است هردو چشم درگیر شوند ولی توکسوپلاسموزیس از یک چشم به چشم دیگر منتقل نمی شود . توکسوپلاسموز چشمى در اکثر موارد در تعقیب عفونتهاى مادرزادى در دومین دهسال عمر بروز مىکند. این شکل از بیمارى بندرت در مبتلایان به توکسوپلاسموز حاد اکتسابى دیده مىشود. ضایعههاى توکسوپلاسموز چشمى بیشتر به بخش خلفى چشم محدود مىشود. اول شبکیه و سپس مشیمیهٔ زیر آن دچار ضایعه مىگردد. براساس آزمایشهاى تجربى که روى حیوانهاى آزمایشگاهى انجام گرفته، ضایعههاى توکسوپلاسموز چشمى را به دو دسته تقسیم مىکنند: یکى از ضایعههاى ناشى از پارهشدن کیست انگل و دیگرى ضایعههاى مربوط به انهدام سلولى بهعلت اثر مستقیم تاکىزوئیتها تظاهرات ناشى از پارهشدن کیست انگل بهطور ناگهانى بروز مىکند و با التهاب شدید همراه بوده و به کانونهائى در شبکیه محدود مىگردند، ولى تظاهرهاى ناشى از تخریب سلولها بهوسیله شکل فعال انگل به مرور در طى مدتى بهنسبت طولانى خود را نشان مىدهند. ضایعههاى داخل چشم ممکن است باعث توقف رشد چشم و میکروفتالمى در نوزادان گردد. انحراف چشم نوزادان ممکن است مربوط به ضایعههاى ناشى از توکسوپلاسما باشد.
توکسوپلاسموز چشمى مادرزادى ممکن است در بدو تولد تظاهرى نداشته باشد، ولى در دوران کودکى یا نوجوانى تنها بصورت کوریورتینیت تظاهر کند. در این بیماران هیچگونه شواهدى دال بر وجود عفونت سیستمیک دیده نمىشود. کوریوتینیت حاد را مىتوان بهکمک افتالموسکپ در یک یا چند نقطه مشاهده کرد. ضایعههاى شبکیه تکرارشونده است و روى دید چشم اثر مىگذارد. عیار پادتن در این بیماران بهطور معمول ثابت و پائین است.
علائم و نشانهها
بیماران توکسوپلاسموز چشمى با سابقهٔ مشاهدهٔ ذرات شناور و تارى دید به پزشک مراجعه مىکنند. در موارد شدید ممکن است درد و فوتوفوبى (اذیت نور) نیز وجود داشته باشد ضایعات چشمى بهصورت رتینوکوروئیدیت (التهاب شبکیه و مشیمیه) موضعى به رنگ سفید هستند. اغلب ضایعات فعال در مجاورت اسکارهاى (جوشگاه های) بهبود یافتهٔ شبکیه، دیده مىشوند ادم سیستوئید ماکولا (ورم لکه زرد شبکیه) ممکن است رخ دهد. در عفونتهاى شدید ایرید و سیکلیت (التهاب عنبیه و جسم مژگانی) رخ مىدهد و ممکن است فشار داخل چشم افزایش یابد.
یافتههاى آزمایشگاهى
تست سرولوژیک مثبت بههمراه علائم بالینى تشخیص محسوب مىشود.
درمان
ضایعات کوچک در حاشیهٔ شبکیه که با التهاب شدید زجاجیه همراه نباشد، نیاز به درمان ندارد. عفونتهاى شدید یا خلفى را باید به مدت ۴ تا ۶ هفته پیریمتامین و ترىسولفاپیریمیدین (بههمراه فولینیک اسید) جهت جلوگیرى از تضعیف مغز استخوان درمان نمود. حین درمان هر هفته باید شمارش کامل خون انجام شود. روش دیگر درمان مصرف کلیندامایسین بههمراه ترىسولفاپیریمیدین است. نئوواسکولاریزاسیون ساب رتینال را مىتوان با فوتوکوآگولاسیون لیزرى درمان نمود. لکه های سیاه به علت کدورت های داخل زجاجیه است . کدورت ناحیه زجاجیه چشم اگر شدید باشد، با عمل جراحی که اصطلاحا به آن ویترکتومی می گویند، قابل درمان است. در هر بار که بیماری درمان می شود، چون عامل بیماری نابود نمی شود بلکه فقط مهار می شود، ممکن است مجددا عود کند.